Seçtiğiniz kategoride, bu zamana kadar üretilen kalıplar aşağıdaki tabloda listelenmiştir.
Belirli konularda üretilen ezber kalıpları kategorilere ayrılmıştır ve yan taraftaki kutu içerisinde gösterilmektedir. Bu bölümden bir kategori seçtiğinizde, bu zamana kadar üretilen kalıplar aşağıdaki tabloda listelenecektir. Lütfen yandaki kutudan görmek istediğiniz çalışmanın kategorisini seçiniz. |
Yaygın ve Yerleşik Kalıpların Sorgulanması Projesi, örnek ezber kalıplarının üretilmesi sürecine katkıda bulunmak istiyorsanız, aşağıda bulunan Yargı Kalıpları Geliştirme Formunu doldurabilirsiniz.
| "Sorun çözme kültürü" içinden seçilmiş kalıplar | ||
|---|---|---|
| Yaygın ve yerleşik kalıplar | Neler sorulabilirdi? | Sorulsaydı, yerleşik kalıptakinden farklı hangi bakış açısının ortaya çıkmasını tetikleyebilirdi? |
| Birden fazla kurumun / birimin birlikte iş yapmasında en önemli nokta koordinasyondur.. | Koordinatör nedir; emir veren, uzlaştırıcı, arabulucu, belirli bir hedefe doğru uyumlandırıcı, hangi(ler)i? | Koordinatör, birlikte iş yapması gereken birimlerinin bir ağ (network) şeklinde organize olup, bir baş’a –neredeyse- gerek duymadan kendini yönetmesini sağlayabilen; bir deyimle kendini gereksiz kılabilen bir pozisyondur. Yaygın uygulama ise bunun aksi olup, koordinatör tüm işlerin kendisinde toplandığı kişi olarak anlaşılıyor. |
| Koskoca (X) (Y)? - X=Profesör / Vali / Bakan / General / ...... - Y= bilmez mi / yapar mı / yalan söyler mi / ...... | - Profesör, vali, bakan, general,... gibi rütbelere sahip olmak her zaman için olumlu ya da olumsuz niteliklere sahip olmayı garanti eder mi? | - Herhangi bir rütbeye sahip kişiler arasındaki nitelik dağılımı her iki ucu da içerebilir; çoğunluk ise bu iki ucun arasında bir yerlerde toplanır. Buna göre “koskoca (X) içinde (Y)lerin bulunması” gayet olasıdır. |
| Sorunları da nedenlerini de biliyoruz, fakat ya çözüm bulamıyoruz ya da çözümleri uygulayacak imkanlara sahip değiliz.... | Sorunları, nedenleri, hatta çözümleri bildiğinizden nasıl emin olabiliyorsunuz? Bu güven temelsiz ise ne gibi zararlar doğurabilir? | “Biliyoruz” diye üzerinde durmadığımız sorunları anlamak için daha çok çaba harcanarak, daha kolay çözülebilir hale getirilebilir. Ayrıca çözülemeyen sorunlarımızın çoğunun aslında “tam anlaşılmamış ama anlaşılmış sanılan” sorunlar olması mümkündür. Ayrıca, akıl ve bilgilerimiz aslında daima kuşkulanılması gereken güvenilirlikte olabilirler. |
| Deneyiminize (tecrübe) güveniyor iseniz, deneyim yaş ya da bir meslekte harcanan süre ile ne kadar ilgilidir? Yıllar boyunca dar bir alanda sıkışıp aynı şeyleri tekrarlamış, bunun adını da deneyim olarak koymuş olabilir misiniz? | Deneyimin önemli olabilmesi için, sorgulanmış doğrulara dayanması ve zamanın aşındırıcılığına dayanma kabiliyetine sahip olması gerekir. | |
| Daima sizi onaylayabilecek insanlarla çevrili bir alanda, tanı ve çözümlerinizin eleştiri süzgecinden geçmemiş olması olasılığı var mı? | Sizi eleştirebilecek birikime ve cesarete sahip insanları da çevrenize katmalı, böylece tanı ve çözümlerinizin daha sağlam temellere oturmasını sağlamalısınız. Ayrıca, çevrenizdeki “koşulsuz onaycılar”dan da kurtulmalısınız. | |
| “Aklın yolu birdir” (bir doğruya erişmek için tek akıl yürütme yolu vardır).. | Şunlardan hangisine varmak için yol birdir: Doğrulara mı gerçeklere mi? | - Doğrulara varmak kastediliyor ise doğruların tek olmadığı, çeşitli koşullara göre değişebileceği dikkate alınmalı. Böylece olaylar farklı perspektiflere göre değerlendirilebilir, insanlar birbirlerine (farklı doğrulara) karşı daha toleranslı olabilirler. Gerçeklere varmak kastediliyor ise, farklı yollarla aynı gerçeklere erişilebilmesi mümkündür. - “Aklın yolu birdir” yerine “akıl kullanıldıkça tüm yollar gerçeklere çıkar” daha iyi bir deyiş olabilir (mi?) |
| “Bir şey gerçekleştirmek isteyen çabuk harekete geçmeli; öyle mi yapsam böyle mi yapsam diye vakit geçirmemeli” (Önce ateş edip sonra nişan almak!) | Harekete geçilmek üzere karar verilecek yolun doğruluğundan nasıl böyle çabuk emin olunabilir? | Hızlı hareket, yerine ve zamanına göre yararlı / gerekli olabilir. “Hızlı hareket” gibi muğlak bir kavram yerine, “vakit israfına meydan vermeyen hareket” daha anlamlıdır. |
| Harekete geçmeme kavramı bir anlamda atalet, tembellik gibi bir anlam kazandığına göre böyle yaftalanma korkusu söz konusu olabilir mi? | İşleri gerçekten de hızlı yapmak isteyenler, bunu başkalarının gözünde yükselmek gibi bir amaçla birleştirmemeli. Doğru ve hızlı iş, arkasından yücelmeyi de zaten getirir. | |
| “Çalışmaya, daha çok çalışmaya ihtiyacımız var” | “Çalışkanlık” ne demektir? | Çalışkanlık, "gereğin yapılması" kavramıyla bağlantılıdır. Bu gereği, zamanlama, titizlik ve bu gibi açılardan yerine getirmede gerekenin üzerinde çaba ve titizlik göstermeye çalışkanlık denilebilir. |
| Çaba harcanan yolun daha doğruya-iyiye-güzele götüreceğinden emin miyiz? | Çalışkanlığın koşulsuz olarak övülmesi doğrular kadar yanlışlara da götürebilir. Bıkılmaksızın sorgulanarak doğru olduğundan emin olunduktan sonra yoğun çaba harcamak övülmeye değerdir. | |
| “Erkek adam korkmaz, ağlamaz vb” | Korku, hangi hallerde doğru, hangilerinde yanlış bir davranıştır? | - Korku, varlığını sürdürme amacına sahip tüm canlıların doğal bir sorun çözme aracıdır. - Doğal rolleri nedeniyle yavrularını koruma içgüdüsü yüksek olan annelerin korkusu yüceltilecek bir davranıştır. - Doğal rolü nedeniyle avcılık yapan erkek de ailenin yiyecek ihtiyacı ve dişisinin korunmasını —ki türünü sürdürmek için ona ihtiyacı var— sağlamak için farklı alanlardaki riskler nedeniyle korkar. - Akılsızlık nedeniyle zarar göreceği bir durumu değerlendiremeyip gereksiz riske atlayanların davranışın adı cesaret değil ahmaklıktır. - Bu tür yararlı korkular dışındaki —çıkar veya diğer nedenlerle doğan— korkular patolojik bir durum olup ve birinciyle karıştırılmamalıdır. |
| “Geçmişimizle yüzleşmeliyiz!!” | Yüzleşme tanımı ve sınırları nedir? | Yüzleşme geçmişten ders almak ve ders alındığının ilanı amacıyla yapılan bir öz eleştiri sürecidir. Sınırları, sebep olunan |
| Yüzleşme, işlenmiş kusurları yok eder mi ya da işlenmemiş kusurları da kabul ettirmek için bir baskı aracına dönüşebilir mi? | Bu tür girişimler genellikle bası amacı taşıdığından dolayı, toplumların tarihten ders almalarına yarayabilecek bir sorun çözme aracı kullanılamaz duruma geliyor. | |
| “Sadece iki gömleği olmak: Bayramlık gömlek ve idamlık gömlek!” | İdam edilmeye razı olunabilecek kadar doğruluğundan emin olunan fikir nedir? | Yaşamını sürdürmek tüm canlıların temel ödevidir. Doğruluğu, yere, zamana ve çeşitli koşullara bağlı fikirler uğruna bu temel ödevden vazgeçilemez. |
| Bayramlık ve idamlıklar arasında daha ılımlı gömlekler niçin yoktur? Her şey iki kutuptan mı ibarettir? | Birçok insanı tutsak etmiş radikal fikirlerin aslında çeşitli gri tonları da vardır ve bu nedenle fikirlere ölmek / öldürmek ölçeğinde bakılamaz . | |
| “Şehir içinde emniyet kemeri takmaya gerek yoktur, çünkü sürat çok düşük!” | Saatte 50 km süratle duvara çarpan bir araçta bulunan insanlar ne kadarlık bir kuvvet etkisi altında olurlar? Bu hızdaki bir çarpışmada önemli bir yaralanma olur mu? | 50 km/s ile duvara çarpan bir araçtaki insanların üzerinde birkaç tonluk bir kuvvet oluşur. Bu kuvvet emniyet kemeriyle emilip azaltılmadıkça bir insanı ezmeye yeterlidir. |
| Bu bir özgürlük sorunu değil midir? Bir kişi araçta yalnızken, kendi güvenliğinden sorumlu olduğuna göre bu özgürlüğüne müdahale doğru mudur? | Bir araçta yalnız seyahat eden kişi, bir kaza anında —emniyet kemeri bağlı değil ise— sadece kendisine zarar vermekle kalmayabilir; emniyet kemerinin önleyebileceği bir çarpma sonunda kontrolü kaybederek araç dışındakilere de zarar verebilir. | |
| “Tarafsız göz her zaman doğru söyler” | Tarafsız değerlendiriciler rekabet ortamında nasıl davranır? Tarafsız gözüken kişinin geçmiş değerlendirmelerinin analizi yapılmış mıdır, yapılmışsa burada bir belirgin unsur ön plana çıkmakta mıdır? | Tarafsızlık önemlidir. Ama en az onun kadar önemli olanlar, değerlendirme yetisi ve çıkar çelişkisi’nden uzak olunmasıdır. |
| "Tarafsız göz her zaman doğruyu söyler" Bu söz ile denilmek istenen şey yaşanmış bir olaya dışarıdan bakan ve olayla hiçbir ilgisi olmayan bir insanın, bu olayı en iyi şekilde çözümleyebileceğidir. | Acaba olayla ilgisi olmayan bir insan dışarıdan bir olaya baktığında en iyi sonuca kendisi mi varabilir? Olaya tarafsız bir şekilde yaklaşır | Bir insanın bir olayı sorgulayabilmesi için öncelikle tarafsız olması gereklidir. Fakat bundan da önemlisi sorgulayacak kişinin hayata bakış |
| Bu ülkeyi sen mi kurtaracaksın? | Ülkelerin gidişine yön veren de bireyler değil midir ve bütün tarih de tüm bireylerin yönlendirmelerinin toplamı değil midir? | Tarih nitelikli ve kararlı insanların büyük etkiler bıraktığının kanıtıdır. Her insan istemese de topluma az da olsa yön vermek zorundadır. |
| Bu görüşün psikolojik nedenleri nelerdir ve toplumun tamamında kabulünün sonucu ne olabilir? | Görüşün nedeni stresten ve sorumluluktan kaçmak ve böylece vicdanı rahatlatmak olabilir. Genel kabulü halinde toplumsal bir çöküş görülür. | |
| Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. | Ateş olmayan yerden duman çıkamaz mı? | Bu zihniyet toplum içinde iftira, yaftalama ve dedikodunun yaygınlaşmasına neden olur. Toplumun huzurunun azalmasına ve kargaşaya sebep olur |
| Sadece sonuca bakarak bir olayın süreci hakkında karar vermek doğru mudur? | Sadece sonucu bilinen bir olayın süreci hakkında kesin hükümlü davranmak yanlıştır. | |
| Çocukların eğitimsizliği bir çok işi arapsaçına dönüştürmektedir. | Neden ana-babaları eğitmiyoruz? | Ana babaların eğitimsizliği bir çok işi arapsaçına dönüştürmektedir. Ana-babaları eğitici, yerel birimler kurulmalıdır. Ben Trakya'dan sorumluyum. |
| Herşey eğitim hukuk(!) ile büyük oranda halledilebilir mi? | Hukuk,eğitim ve kırsal insanlara inmek. Kırsaldaki insanları eğitmediğiniz müddetçe bir şey olmaz. Ben 4 yıl önce 16 köyde eğitim verdim. 3000 işi | |
| Bize/bana bir şey olmaz. | Fay hattına yakın yaşıyoruz. Deprem çantan var mı ? Bu çantanın ne işe yaradığını hiç düşündün mü ? | Büyük mega şehirde fay hattına yakın oturan insanların en basit yapılabilecekleri bir tedbiri neden almadıkları? |
| Somalı işçiler sıcaklık yükseldiği halde içerdeydiler. Bilerek ölümü kimse düşünmezdi. Bize bir şey olmaz diye düşünen kimdi acaba ? | Bize bir şey olmaz kalıbı, geçici psikolojik rahatlama sağlasa da hayat böyle değil. | |
| Tarih tekerrürden ibarettir. | Bu yargıya varılmasına neden olan koşulların her zaman sağlanacağına nasıl emin olunmuştur? | Tarihsel olayların sonuçları, geçmişte yaşanan benzer tarihi bir olayla bağdaştırılabilir, ancak değişen şartlar nedeniyle bambaşka.. |
| Bu yargı, tarihi olaylar ve sonuçları ile ilgili karşılaştırmalar yapılırken, yeterince detaylı bir araştırma yapılmasına engel olmuş mudur? | ..etkenlerin incelenmeleri gerekir. Böylelikle, tarihsel olaylar kendi dönemlerine özgü farklılıklar ile yorumlanabilirler. | |