Ezber Kalıpları için Nasıl Soru Üretilebilir?

Yazan: M. Tınaz TİTİZ 23.10.2012 1 Yorum

Değerli arkadaşlar,

Yaygın ve yerleşik kalıpların (ezber kalıpları) sorgulanması konusunda üretim yapan arkadaşlarımızın zaman zaman dile getirdikleri bir sorun için bir öneride bulunmak istiyorum:

Dile getirilen sorun şu: Nelerin "ezber kalıbı" olup olmadığı konusunda bir miktar belirsizlik varsa da, esas güçlük kalıp hakkında soru üretmek'tedir.

Önerdiğim çözümler:

  • Neler ezber kalıbıdır? Her türlü yargı ifadesi birer kalıp ise de, ancak toplumda ya da yeter büyüklükteki bir kesiminde yaygın ise, ezber kalıbı olarak değerlendirilebilir. Yaygın bir söylem olmamakla birlikte, herhangi yaygın bir sonuca bakarak vardığımız yargılarımız, eleştirilerimiz, övgülerimiz ise birer ezber kalıbı değildir. Örnek: Trafikteki anormal ölçüdeki can ve mal kayıpları yaygın bir sonuçtur. Eğer bu sonuçları irdeleyen kişiler şöyle yargılara varıyorlarsa:
    • Saygılaşım eksiği trafik kazalarının nedenidir veya
    • Bu iktidar trafiği de yönetemiyor veya
    • Bu kadar çok araç trafiğe çıkarsa olacağı budur vb.
  • bunlar yaygın birer yargı değildir.
    Ama, " Cezalar caydırıcı olsa kazalar azalır" oldukça yaygın –ve hemen her sorunun çözümü için- bir ezber kalıbıdır.
  • Soru üretmede anahtar: Sorgulamanın amacı, " isimlendirmelerin dışındaki yargıların koşulsuz olmadıklarını, mutlak yargılardan kaçınmanın gerekliğini gösterebilmek ve bu yolla sorgulamaya dayalı düşünme kültürünü yerleştirmek"tir.

Bu yolla, toplumda uzlaşma kültürü de dahil olmak üzere birçok olumluluk doğacağı varsayılmaktadır. Bu durumda, bir ezber kalıbının koşulsuz olmadığını ortaya açıkça koyabilmek için sorular sorulmalıdır.

Örnek: " Cezalar caydırıcı olsa kazalar azalır" ezber kalıbı.
Bu yargının doğru olabilmesinin en önemli ön-koşulu nedir? Sürücü davranışlarını kontrol eden tek öğenin " cezalardan en az zarar görmek" olması. O halde sorulabilecek soru şu olabilir:

Psikotik sorunlu sürücüler için trafik cezaları etkili midir? (Bu soru'nun tetikleyebileceği yeni bakış açısı, " kurallara uymayan sürücülere ceza kesmekle yetinilmeyip, kusurların bir veri tabanında tutulması ve tekrarlanması halinde sürücünün ruhsal sağlığının incelenmesi yoluna gidilmesi" olabilir.

Buna göre, ilk bakışta koşulsuz gibi görünen ezber kalıbının en azından bir ön-koşlunun bulunduğu ve cezaların ancak rasyonel davranış sahipleri için geçerli olabileceği; insan davranışları içinde ise çokça irrasyonel davranış bulunması nedeniyle bu yolla kazaların fazlaca azaltılamayacağı bakış açısı ortaya konulabilirdi.

Özet: Soru üretmekte zorlanıyor iseniz doğrudan şu soruyu da sorabilirsiniz: Bu ezber kalıbının ön-koşul(lar)ı nelerdir?

Herkese selam ve sevgiler

Tınaz TİTİZ

1 Yorum

  1. Serkan Aydın 24.10.2012

    Bütün öğretmenleri katkı vermeye davet ediyorum

Bir yorum yazın

*

*

Lütfen * alanları doldurunuz.